Temir Beğ Gürkanî gaddarlığı ile bilinse de Türkistan'da özellikle Semerkand'da büyük imar faaliyetlerinde bulunmuş, kendi ve oğulları âdeta bir 'Türkistan Rönesansı' yaşatmıştır. Temir Rönesans’ı Temir’in çabaları sonucu gerçekleşen ilimde, sanatta, kültürde ve imarda meydana gelen ilerlemelerin tamadır. Temir Beğ zanaatkârlara, âlimlere, ustalara ve sanatkârlara değer verir onları kendi topraklarına çekerdi. Bu insanlar ile de Türkistan Rönesansı'nı yaşatmıştı. Burada özellikle Temir Beğ'in imar faaliyetlerinden bahsedeceğiz.
Temir Beğ Semerkand'a çok değer vermiştir. Semerkand civarında Dımaşk, Mısır, Şiraz, Sultaniye ve Bağdat adlarında köyler kurdurduğunu İbn Arabşah kaydetmektedir. Bazı hanımlar için de şehir dışında Dilgûşâ, Şimal, Taht-ı Karaca, Nakş-i Cihan, Çınar adlarında bahçeler kurdurmuştur. Bahçe kurma eylemi evladları ve torunları Babürlüler döneminde de devam etmiştir.
Temir Beğ Müslüman'dı. Şeyhlerin halk üzerinde manevî nüfuzlarının da kendi tarafında olmasını isterdi. Zira Orta Çağ'da şeyhler kamuoyu görevini üstleniyordu. Hoca Ahmed-i Yesevî'nin mezarını ziyaret için Yesi'ye gittiğinde kabri üzerine büyük bir türbe inşa ettirdi. Muhteşem diye nitelendirilen bu bina iki yılda tamamlandı.
Temir Beğ'in hâkimiyet sahası genişleyince kazanılan gelir de artmaya başladı. Temir Beğ bu sebeple Semerkand'da bir uçtan bir uca kadar cadde ve iki tarafa dükkanlar kurulmasını emretti. Çeşme ve havuzda olan bulunan bu cadde Semerkand halkının gece-gündüz demeden çalışması ile kısa sürede tamamlandı. Semerkand'da önemli mimarî eserlerden biri de Bibi Hanım Mescidi'dir.
Yine Temir Beğ çok sayıda saray yaptırmıştır. Bu saraylardan Gök Saray meşhur olup devlet hazinesi ve hapis görevi üstlenmişti. Temir sülâlesinden biri cebren hâkimiyeti ele geçirdiğinde de burada tahta oturur, taht kavgasıyla tahtından olan da burada başını kaybederdi.
Temir Beğ'in çok sayıda imar faaliyeti bulunmaktadır. Bu eserler ile 'Çini sanatı' kendine yer bulmuş ve gelişmiştir. Yine bu dönemde minyatür sanatı kendine yer bulmuştur. Temir Beğ sanatkârları sevdiği için 1398’de kendisine verilen bir nişan ile Semerkand'a gönderilen Abdulkâdir-i Merâgî mûsikî alanında kendini göstermişti. Ayrıca kendisi Temir’in veliahtı Gıyâseddin Muhammed Mirza’nın nedimi olmuştur. Mûsikînin geliştiğine dâir daha birçok kayıt bulunmaktadır. İlim konusunda gelişmişliğin en büyük delili ise Uluğ Beğ ve yetiştirilen Ali Kuşçu'dur.
Türkistan'ın en meşhur yapıları içerisinde olan Gûr-ı Mir'de(Emirin Mezarı) Temir Beğ ve bazı yakınları medfundur. Bu yapının meşhur olma sebebi Temir'in gömülü olmasından ziyade Doğu mimarisinin eşsiz bir numunesini teşkil etmesinden kaynaklanmaktadır.
Kaynakça
Aleksandr Yakubkvskiy-Timur ve Timurîler Devrinde Semerkand
İsmail Aka-Timurlular
Nergishan Tekin-Emir Timur
Jean Paul Roux-Moğol İmparatorluğu Tarihi
Jean Paul Roux-Türklerin Tarihi
Beatrice Forbes Manz-Timurlenk
Beatrice Forbes Manz-Timurlu İran'ında İktidar, Siyaset ve Din
Hayrünnisa Alan-Timurlular
Hayrünnisa Alan&İlyas Kemaloğlu-Avrasya'nın Sekiz Asrı Çengizoğulları
Emir Timur ve Mirası Uluslararası Sempozyumu
Sultaniyeli Johannes-Timur'un Sarayında
Ahmet Şimşirgil-Emir Timur
Cüneyt Kanat&Mustafa Alican-Timur
Peter Golden-Dünya Tarihinde Orta Asya
Yorumlar
Yorum Gönder