Blaise Pascal din felsefesi ile ilgili farklı bir düşünce ortaya atmıştır. Pascal kumarı veya bahsi diye bilinen bu düşünce şu şekildedir:
"If you believe and God exists, you gain everything. If you disbelieve and God exists, you lose everything." Yani şöyle der: Tanrı’ya inansan iyi olur, çünkü eğer haklıysan ebedi mutluluk seni bekliyor;ancak hatalıysan zaten bir şey farketmeyecek. Diğer taraftan eğer Tanrı’nın var olmadığına inanıyorsan ve hatalıysan o zaman ebedi azap seni bekliyor, ancak haklıysan zaten bir şey farketmeyecek.
Pascal burada kendinden önceki din felsefecilerinin yaptığı Tanrı'nın var olduğunu ispatlamaktan ziyade tabiri caizse akıllı bir kumarbazın Tanrı'nın var olduğuna bahse girmesinin yeterli nedene sahip olduğunu dile getirmiştir. Bir kumarbaz nasıl kaybın az ve kazancın en fazla olmasını ister ve onun için uğraşırsa insan da bu şekildedir. Bu argümana göre en iyi yöntem Tanrı'nın varlığına inanmaktır. Burada dört ihtimalin olması gerçekleşir. Tanrı'nın var olduğuna bahis oynarsak ve Tanrı varsa zafer kazanmış olup cenneti kazanırız. Eğer Tanrı yoksa bahsi kaybederiz. Ama burada kaybettiğimiz ibadet ile geçirilen süredir. Bu da hiçbir şeydir. Aynı zamanda Tanrı'nın var olmadığına bahse girersek ve Tanrı varsa bu sefer kaybeder ve cehennem ile cezalandırız. Eğer yoksa da kaybedilecek veya kazanılacak çok fazla bir şey yoktur.
Bu bahsi aynı zamanda matematik açısından da değerlendirmek gerek.
T= Tanrının, inanlara vaat ettiği kazanç (T=∞, cennet).
-T= Tanrının inanmayanlara vereceği ceza. (-T=-∞, cehennem).
D= Tanrıya inanmayarak elde edilen dünyevî kazanç.
-D= Tanrıya inanarak kaybedilen dünyevî kazanç
0<D<<T (<< çok çok küçük demektir.)
-D>>-T (>> çok çok büyük demektir.)
Tanrı var ve Kaybedilen Dünyevî Kazanç
K1=T+(-D)≈T=∞
Tanrı var ve Kazanılan Dünyevî Kazanç
K2=T+D≈-T=-∞ [zarar]
Tanrı yok ve Kaybedilen Dünyevî Kazanç
K3=(-T)+(-D)=Belirsiz
Tanrı yok ve Kazanılan Dünyevî Kazanç
K4=(-T)+D≈-T=-∞ [zarar]
X(herhangi bir bilinmeyen olabilir)= Tanrının var olma olasılığı. 0<x<1
1-x= Tanrının var olmama olasılığı.
1-Tanrıya inanıldığında toplam kazanç:
(K1)x=∞ yahut (K2)x=-∞
2-Tanrı inancı olmadığında toplam kazanç:
(K4)x=-∞
Eti ye yiğidin hakkını yeme. Pascal yanlış tenkide de fazlasıyla maruz kalan biri. Pascal kimseden salt kumar oynayarak iman etmesini istemiyor. Sadece inanç ve inançsızlığın arasında kalmış biriyseniz ‘orijinal inanç sıçramasını’ kumar oynayarak yapmanızı, dini faaliyetlerle haşır neşir olmanızı ve bu sayede hakiki bir imanı süreç içerisinde edinmenizi istiyor. Taklidi iman y Dolayısıyla salt oynanan kumar nedeniyle iman etmiyorsunuz, sadece iman etmeye giden süreci kumar oynayarak başlatıyorsunuz. Pascal zaten size ömrü billah taklidi iman ile kalacağınızı söylemiyor. Taklidi imandan sonra tahkiki imanın sağlanabilmesi için kumar argümanı sunuyor.
Şimdi bu argümanın tenkidine geçelim.
Kumar argümanını kabûl etsek dahi istediğimiz şeye inanamamak bizim için sorun teşkil eder. Bizler öylece kalkıp istediğimiz şeye inanmaya karar veremeyiz. İnanmanın oluşması adına bir ikna sebebi görmeye meyilliyizdir. Kesin kanıtlanamayan, gerçekten öyle olduğuna kanaat getirilemeyen şeylere inancımız olmaz. Kumarbaz argümanı da kanıt göstermeden olasılıklar üzerinden inancı gerekli kılar. Buna karşın belirttiğim gibi insanın bir şeye inanması için, onun doğru olduğuna dair kanıtlar görebilmesi ve ikna olması gerekmektedir. Londra'nın bir zaman sonra Mısır'ın başkenti olabileceğini düşünerek bile Mısır'ın başkentinin Londra olduğuna inanılmaz. Zaten bu argüman kişinin aklında yatan şüpheler ve sorular için gerekli cevapları karşılamaz. Bunlar cevaplanmadan kişi Tanrı'ya durduk yerde inanamaz. Londra'nın bir zaman sonra Mısır'ın başkenti olabileceğini düşünerek bile Mısır'ın başkentinin Londra olduğuna inanılmaz. Akıllı insanlar din gibi önemli bir hususta kumar oynamaz.
Pascal bu kumarı Hristiyan dinine göre ayarlamıştır. Oysa dünyada daha fazla din vardır. Bunların herhangi birinin doğruluğunun olma olasılığını Pascal hesaba katmayı unutmuştur.
Yorumlar
Yorum Gönder